Stounhenc çəmbər formasında yerləşdirilmiş böyük daş bloklardan ibarət tikilidir. Təqribən 4.5 m hündürlüyündə, hər biri təqribən 25 ton ağırlığında təxminən 30 ədəd daş blokun birləşdirilməsindən əmələ gəlmişdir. İngiltərədə yerləşən bu tikili tədqiqatçıların diqqətini çəkir. Tikilməsi və tikiliş məqsədi haqqında bir çox nəzəriyyə irəli sürülmüşdür. Burada bu nəzəriyyələrdən hansının doğru olduğu üzərində dayanmayacağıq. Əsas odur ki, bu tikili təkamül nəzəriyyəsinin bəşəriyyət tarixini açıqlamaq üçün irəli sürdüyü iddiaları əsassız edən nümunələrdən biridir.

Aparılan tədqiqatlar Stounhencin 3 inşaat mərhələsində ərsəyə gəldiyini üzə çıxarmışdır. Bir çox mənbəyə əsasən, Stounhencin ən qədim inşaat mərhələsi e.ə. 2800-cü ilə gedib çıxır. Yəni Stounhencin tarixi bundan təqribən 5000 il əvvələ uzanır. Tarixi mənbələr ilk inşaat mərhələsində ərazidə nəhəng daşlardan kiçik çəmbər qurulduğunu və bu çəmbərin xaricinə də dabandaşı yerləşdirildiyini xəbər verir. Daha sonra nəhəng daşlarla ikinci çəmbər qurulmuş, bundan sonra da çəmbərlərin daxili hissəsinə “mavi daş” adlanan daş bloklar yerləşdirilmişdir.

Bu tikilinin ən diqqətçəkən xüsusiyyətlərindən biri burada istifadə edilmiş mavi daşlardır. Çünki Stounhencin yaxınlığında hər hansı mavi daş mənbəyi yoxdur. Aparılan tədqiqatlar bu daşların Preseli dağlarından tikilinin olduğu yerə gətirildiyini üzə çıxarmışdır. Burada qeyri-adi vəziyyətlə qarşılaşırıq. Çünki mavi daş mənbəyi Stounhencdən təxminən 380 km (quru yolu ilə) uzaqlıqdadır. Əgər dövrün insanları təkamülçü hekayələrdə izah edildiyi kimi ibtidai şəraitdə yaşayan, əllərindəki yeganə alət ağac ling, kötükdən düzəldilmiş sal və daş baltalar olan insanlar idisə, tonlarla ağırlıqdakı bu daşlar Stounhencin olduğu əraziyə necə gətirilmişdi? Bu sualı təkamülçülərin təxəyyül məhsulu olan ssenarilərlə cavablandırmaq mümkün deyil.

Bir qrup tədqiqatçı o dövrün şərtlərini canlandıraraq mavi daşları Stounhencə qədər daşımağa çalışıblar. Bunun üçün ağac linglərdən istifadə etmiş, üç qayığı bir-birinə bağlayaraq mavi daşlara bənzər böyüklükdəki daşların sığacağı sal düzəltmiş, ağac liflərlə salı çay boyu yuxarıya doğru daşımağa çalışmışlar, daha sonra da kobud hazırlanmış təkərlər üzərində daşları təpəyə çıxarmağa cəhd etmişlər. Ancaq bütün bu səyləri nəticəsiz qalmışdır. Bu, mavi daşların Stounhencin olduğu yerə necə daşındığını anlamaq üçün aparılan sınaqlardan sadəcə biridir. Bir çox sınaq keçirilmiş, həmin dövrün insanlarının hansı daşıma metodundan istifadə etdiyini anlamağa çalışmışlar. Ancaq təkamülçü ön mühakimələr işığında aparılan bu tədqiqatlar heç bir nəticə verməmişdir. Çünki bütün bu sınaqlar Stounhencin tikildiyi dövrdə yaşayanların sadəcə daş və ağac kimi qaba materiallardan istifadə etdiklərini və geridə qalmış sivilizasiyaya malik olduqlarını düşünərək keçirilir.

Burada bir xüsusun da üzərində durmaq lazımdır. Sözügedən sınaqlar keçirilərkən gəmi tərsanələrində hazırlanan müxtəlif modellərdən, qabaqcıl fabriklərdə istehsal edilən kəndirlərdən istifadə edilir, dəqiq hesablamalar aparılır, planlar qurulur. Yəni dövrümüzün texnologiyasının imkanlarından faydalanılır. Buna baxmayaraq, nəticə əldə edilmir. Bundan təqribən 5000 il əvvəl yaşayan insalar isə tonlarla ağırlıqdakı bu daşları daşımış, coğrafi mövqelərini hesablayaraq çəmbər formasında yerləşdirmişlər. Bütün bunları daş baltalar, kötükdən hazırlanmış sallar, ağacdan düzəldilmiş linglərlə etmədikləri açıq-aşkardır. Stounhenc və digər bir çox meqalit bəlkə də bizim belə təxmin etmədiyimiz texnologiya ilə inşa edilmişdir.