Siçovullar üzərində belə bir eksperiment aparılmışdır.
Üzmə qabiliyyətlərini yoxlamaq üçün, Nansi şəhərində Didye Dezor adlı alim, 6 ədəd siçovulu bir qəfəsə yerləşdirir. Qida əldə etmək üçün hovuzu üzərək keçmək gərəkli idi. Tezliklə məlum oldu ki, qida əldə etmək üçün heç də bütün siçovullar hovuzu üzüb keçmir. Belə ki, rollar belə bölünür: 2 istismarçı, 2 istismar olunan üzgüçü, 1 müstəqil üzgüçü və 1 günah keçisi.
2 istismar olunan qidanı əldə edir və geri qayıdanda 2 istismarçı tərəfindən, əllərindəki qəniməti buraxana qədər döyülürdü. Kölələr yalnız hökmdarlarını doyuzdurduqdan sonra yeyə bilirdi. Istismarçılar heç vaxt hovuzu üzüb keçmirdi. Bunun üçün üzgüçüləri döymək kifayət edirdi.
Müstəqil üzgüçü çox güclü idi və tabe olmurdu. Günah keçisi isə nə üzə bilirdi, nə də üzənlərə hədə qorxu gələ bilirdi, o sadəcə dava zamanı yerə düşən qırıntılarla özünü doyururdu.
Belə bir eksperiment 20 ayrı qəfəsdə həyata keçirilir və eyni idarə forması hər bir qəfəsdə təkrarlanır.
İyerarxiyanın necə yarandığını anlamaq üçün, Didye 6 istismarçını bir qəfəsə yerləşdirir. Onlar bütün gecəni savaşır. Səhər isə rollar eyni qaydada bölünür: 2 istismarçı, 2 istismar olunan, 1 müstəqil üzgüçü və 1 günah keçisi.
Lakin ən təəcüblüsü o idi ki, siçovulların beyinlərini təhlil edərkən, daha çox istismarçıların stresə uğradığı ortaya çıxır. Belə ki, onlar qullarının nə vaxtsa onlara tabe olmaqdan imtina edəcəklərindən qorxurdular.
“The Encyclopedia of Relative and Absolute Knowledge” B.Werber (1993)
Xəyyam Ağa
